Brug - vier dagen geen bericht

Deze morgen ben ik naar de eucharistie van 9 uur geweest in de Dormition (inslapen van Maria), waar Duitsers een abdij hebben. De dienst was dan ook in het Duits. Een zeer verzorgde viering, die nog maar eens aantoont dat soberheid een sterke wijdingskracht heeft. Men neemt er de tijd voor elk onderdeel, dat dan ook rustig kan binnen komen en zijn werk in de mens kan doen.

Dan ben ik naar de nieuwe brug geweest, om er enkele foto's van de nemen en er eens over te wandelen. Je ziet de brug van heel ver staan, want de éne pijler is zeer hoog. Aan die pijler hangt de zwevende brug, met reuzenkabels verbonden. Ik hou van het lijnenspel en van de technische vaardigheden en van de kunst van het ontwerpen. De brug moet dienen om de nieuwe tram te laten over rijden en ook voetgangers kunnen er gebruik van maken. Onze leraar van 4000 jaar geschiedenis van dit land zei ons in januari reeds dat er veel protest geweest is. De toenmalige burgermeester wordt verweten er een persoonlijke prestigezaak van gemaakt te hebben, dat enorm veel geld heeft gekost. Geld dat beter besteed had kunnen worden. Hij is dan ook niet herkozen.

Nu ga ik mijn valiezen maken, want morgen heel vroeg vertrekken we voor vijf dagen naar de Sinaï. We gaan ook Egypte binnen. Omdat we in zeer zandrijke gebieden komen, waar de wegen ook niet altijd zo goed zijn (schokken), wordt het afgeraden een laptop mee te nemen. Er zullen dus vier dagen geen berichten verschijnen. Maar ik beloof achteraf van elke dag een bericht te maken, want het zullen ongetwijfeld zeer boeiende dagen worden. Tot vrijdag dus.

Toch voorgegaan - rustweekend

Toen we gisteren met ons twee na het zingen van het intredelied aan het altaar stonden, verraste mijn confrater mij door mij op het einde van zijn inleiding te vragen voor te gaan in de eucharistie. Eerst weigerde ik, maar zijn aandringen en de aanmoediging van de aanwezigen deden me beslissen toch voor te gaan. Onvoorbereid dus. En in het Engels... Maar het werd een prachtige viering, die veel voor mij betekende. Op het einde heb ik nog een kort woordje gezegd over het prachtig geschenk van de roeping van elk van ons en over de mensen die God ons geeft om ons te steunen. Ik vertelde kort over mijn zilveren priesterfeest.

Vandaag en morgen zijn twee rustdagen voor mij. Er volgen namelijk nog twee zware weken. En ik had heel wat voor te bereiden. Dat zal later nog duidelijk worden.

Schitterend koor - 27 jaar priester

Gisterenavond konden we gaan luisteren naar een koor in de Sint-Annakerk van de Witte Paters op vijf minuten van hier, in onze straat, de Via Dolorosa. De kerk zat afgeladen vol. Het Jeruzalem Oratorio Kamerkoor kwam er zingen, onder leiding van niemand minder dan Ronen Borshevsky, één van de beste dirigenten van Israël. Het koor bestaat uit 26 leden. Daarnaast traden ook twee muziekanten op (pianiste en slagwerk) en een tenorsolist. Uit het koor zelf waren twee dames voor bepaalde stukken ook solisten. In totaal dus 30 mensen. Ze zongen 75 minuten.

Wat een niveau! Vanaf het eerste akkoord was het duidelijk dat we hoge kwaliteit zouden krijgen. En het duurde tot het einde. De perfectie op alle vlakken. Zo mooi, zo mooi!

Wat ze brachten? Het kyrie, gloria en Agnus Dei van Tomàs Luis de Victoria, de Misa Cubana de la Virgen de la Caridad del Combre van José María Vitier, het credo en sanctus uit de Missa Liba,
de Cantique de Jean Racine van Gabriel Fauré en vier spirituals: Swing Low, Sweet Chariot; My Lord, what a mornin'; I've been in the storm; Daniel, Daniel. Ik zou niet weten welk onderdeel ik het mooiste vond. Ze waren allemaal even kunstzinnig en perfect uitgevoerd, in grote harmonie en beheerstheid. Harmonieuze schoonheid, die ons laten vermoeden hoe mooi de hemel zal zijn. Alweer een onvergetelijke avond.

Er is vandaag weer veel te vieren: twee verjaardagen, een Indische medebroeder is 45 jaar salesiaan en ik ben 27 jaar priester. Dat het alweer 2 jaar geleden is dat ik mijn zilveren priesterjubileum mocht vieren. En nu mag ik dit doen hier in Jeruzalem. Langs de ene kant in alle eenvoud (al was er wijn aan tafel en ook lekkere taart), langs de andere kant mag ik concelebreren met de Indische salesiaan, die straks zal voorgaan in de eucharistie. Wat een prachtig geschenk heeft Christus me toch gegeven: én salesiaan te mogen te zijn én priester. Wil vandaag met mij onze grote God-Christus danken, a.u.b. In de mis zal ik bidden voor jouw roeping en zending, daar waar je leeft. Het is een heilige opdracht die je van Christus zelf hebt ontvangen. Ik bid dat je er met vreugde en toewijding mag in staan en ze volbrengen.

Kerk in Vietnam

Gisteren had ik zoveel te vertellen, dat ik nu pas terugkom op dinsdagavond. Onze professor van het Johannesevangelie is namelijk een Vietnamese jezuïet. Dinsdagavond vertelde hij ronduit over zijn ervaringen in Vietnam, vooral tijdens de negen jaar dat hij gevangen gezeten heeft. Hij kaderde zijn persoonlijke ervaringen in de wederwaardigheden van de Vietnamese Kerk onder het communistisch regime. Op een bepaalde dag sloten ze alle grenzen af en gooiden alle niet-Vietnamezen het land uit, missionarissen incluis. Het was een heel boeiende avond. Een man die door zijn diepe miserie juist sterker is geworden en getuigt van een ongelooflijke humor. Niet cynisch, maar vol vreugde. En zoals steeds: door de onderdrukking van de Kerk, is de Kerk juist sterker geworden, zijn er nu honderden en honderden roepingen. Men heeft in de seminaries en kloosters gewoon geen bedden genoeg om ze allemaal op te nemen. Dus een sterke numerus clausus. En dat voor alle bisdommen en ordes en congregaties die er zijn.

Massada - Dode Zee 2 - Qumran

Woensdag, dus studiereis. Om 6.15 uur vertrokken we naar Massada aan het zuiderpunt van de Dode Zee. Zoals onze gids zeer goed uitlegde: Massada was voor Herodes en de mensen na hem plan B. A was namelijk en uiteraard Jeruzalem behouden, verdedigen en van vijanden vrij houden. Maar de geschiedenis leert dat er vreemde bezetters komen, zeker in dit dwerglandje. Dus plan B: een kasteel op één dagreis ver (te voet, te paard...), en wel in de woestijn. Later leefden er verzetsgroepen, waarvan één meer dan zeven maanden belegerd geweest is, zonder dat iemand buiten de burcht kwam. Maar tenslotte namen de Romeinen de burcht toch in, maar... vonden alle inwoners dood: ze hadden elkaar gedood of zich gezelfmoord om geen vreemde Romeinse goden te moeten aanbidden en geen slaven te moeten worden. Later leefden er natuurlijk ook anderen. Zo ook een groep christelijke monikken. Op de maquette zie je hoe het fort op de punt van een rots is gebouwd, zodat ze maar één kant moesten verdedigen.

Dan voor de tweede keer naar een plaatsje aan de Dode Zee. Voor een aantal van onze groep was het de eerste zwempartij in de zoute water. De gids vertelde ons dat de zee elk jaar een meter daalt en dat het zoutgehalte 27% is. Nummer twee op wereldlijst is een zoutmeer in de VS met 12%.

En dan Qumran! Top van de dag, toch voor mij. De gids gaf weer zeer goede uitleg. Qumran gaat eigenlijk over twee dingen. De bekende rollen natuurlijk, waarover ik al eerder vertelde. Ik heb grot 1, 4 en 5 van verre gezien. Zie de grotten op de foto. Maar de rollen zaten niet toevallig daar. Er leefde daar namelijk een grote gemeenschap van essenen, tot zelfs meer dan 200 op een bepaald moment. In principe celibataire mannen, die in grote armoede leefden en alles samen deelden. Ze noemden zich de zuiveren. Dit spiritueel doel werd in een dagelijkse rite uitgedrukt: het ritueel bad. Op de zeer goed bloot gelegde archeologische site heb ik minstens drie van dergelijke baden gezien. Op het filmpje zie je een tekening en het bad dat ernaast in de grond is uitgehouwen. Er zijn ook nog veel onbeantwoorde vragen. Zo bv. hoe het komt dat er in de graven van de gemeenschap toch ook vrouwelijke beenderen gevonden zijn. En waarom er zoveel graven waren (ongeveer 1000), terwijl maar een klein deel ervan gebruikt was. En of Johannes de Doper er een paar jaar lid van geweest is. Ooit las ik een boek, waarin vermeld staat dat ook Jezus heel zeker die gemeenschap gekend heeft en er wellicht een tijd verbleven heeft. Maar daar zijn geen harde bewijzen van, voor zover ik weet.

Ondertussen heb ik meer dan 5000 foto's en filmpjes. En er komen nog drie boeiende weken. Vandaag was het onze warmste dag tot nog toe. In de schaduw dus 31, zoals gisteren gemeld, maar in de zon zaten we rond de 37. Als dat geen zomer is! En dat in het woestijngebied, zoals je op de foto's kan merken.

Holocaustdag - einde Johannescursus

We genieten hier van goed zomerweer, nu al de vijfde dag op rij. Vandaag 28°! En morgen 31. Meer moet dat niet zijn... Gelukkig is de sfeer hier zo huiselijk, dat we op blote voeten mogen lopen in dit blotevoetenweer.

Toen ik zondag terugkeerde van de botanische tuin (van de universiteit!), botste ik in het Onafhankelijkheidspark per toeval op dit kunstwerk.

Om 10 uur stopte onze les twee minuten, terwijl heel die tijd een sirene weerklonk. We gingen staan en in stilte baden we voor alle slachtoffers van de Holocaust en voor iedere mens die moedwillig door een ander om het leven gebracht werd en wordt en zal worden. En dat die praktijken zouden mogen stoppen. We weten allemaal dat onze joodse broeders en zusters sterk zijn in de herinnering. "Niet vergeten om niet te herhalen". Zo heeft dit land elk jaar een Holocaustdag. Vandaag dus. Ongelooflijk hoe sterk zo'n stilte werkt, vooral als je weet dat heel het land dit op hetzelfde moment doet en velen in het buitenland.

Vandaag eindigden de lessen over het Johannesevangelie. De professor is zo vol van dit prachtig evangelie, dat je zijn enthousiasme wel móet delen. Het is dan ook prachtig. En ook nu weer: voor bijna elk vers is er een hele achtergrond van wat wij het OT noemen. En dan gaan details zoveel meer spreken. Voor het eerst begrijp ik bv. waarom Jezus een kleed uit één stuk droeg. Uiteraard droeg Hij dat! Het kan niet anders. Alweer: een detail met een zwaar beladen betekenis. Het is de manier waarop de evangelisten vertellen. Heel joods en heel christelijk.

Hizkia's tunnel

3700 jaar geleden groeven de Kaänieten een ondergrondse tunnel om het water van de Gihonbron in hun stad te brengen. Een gigantische onderneming die kan tellen. Later verbeterde koning Hizkia die tunnel. Het is door die tunnel, die in de tweede helft van de 19° eeuw herontdekt werd, dat we vandaag met vijf mensen van onze bijbelgroep gewandeld zijn. Ja, doorheen traag stromend water. Op de diepste plaats 73 cm. De schacht is één persoon smal, maar die mag niet al te zwaarlijvig zijn, want ik moest hier en daar schuin lopen, want mijn schouders konden soms niet doorheen de muren. Af en toe moesten we ons ook een eindje bukken, want de schacht is soms minder dan 1,60 cm hoog. De tunnel is 533 meter lang. Echt iets voor jeugdbewegingen. We voelden ons dan ook uitgelaten. Vooral de twee zusters waren net bakvissen. Op de vierde foto zie je de tekst uit de tijd van koning Hizkia, die op zijn beurt de Kanaänitische tunnel ontdekte. Het is het punt waar de steenhouwers elkaar vanuit de twee richtingen ontmoetten. Alweer een heel ander aspect van deze intrigerende stad!

Orgelrecital - bijbellandmuseum - botanische tuin

Gisterenavond heb ik intens kunnen genieten van een orgelrecital in de Lutherse kerk, ook Redeemerkerk genoemd. 75 minuten heerlijke muziek, gespeeld door een bekende organist, die tot in Istanbul concerten heeft gegeven. Natuurlijk stond in deze paasweek ook de Messias van Händel op het programma. Jammer dat er slechts een veertigtal mensen aanwezig waren, want de artist verdiende meer publiek.

Om 10 uur ging ik opnieuw naar de mis in de Rozenkranskerk met de Filippijnen, waar heel veel jonge mensen komen. Daarna bezocht ik het Bijbellandmuseum. Israël wordt zeer goed gesitueerd in de lange voorgeschiedenis en geschiedenis en bovendien goed geplaatst tussen de elkaar opvolgende omringende rijken van heel Azië, het huidige Midden-Oosten, Europa en Noord-Afrika. Goede kaarten helpen de bezoeker op een zeer didactische wijze. Vele voorwerpen tonen de theoriën aan. Sommige voorwerpen zijn meer dan 10 000 jaar oud. Er mochten geen foto's genomen worden.

En dan genoot ik meer dan twee uren van de botanische tuin. Ongelooflijk prachtig. Je ziet vier van de mooiste foto's van vandaag. De eerste is een bloeiende cactus: een vuurwerk van bloemen, waarop vele insecten van de lekkere honing smulden. Op de vierde foto zie je een bloem, die ik in de serre vond. De bloem bestaat uit drie verdiepingen, en elke verdieping is heel anders gestructureerd en gekleurd. De foto geeft jammer genoeg maar de helft van de schoonheid weer. Dubbelclick op de foto en de pracht zal je overweldigen!

En dit alles bij een lekker zomers weertje van rond de 23 graden. Als dit geen sabbat is!

Emmaüs 5 - graf profeet Samuël

Om 8 uur vertrokken we deze morgen met vier naar de vijfde en laatste plaats, waar men beweert het echte Emmaüs te zijn. Maar na een uur kwamen we te weten dat één van ons zijn paspoort niet mee had, en hij moest dus terugkeren, want Emmaüs-Qubeibe ligt in Palestijns gebied. Jammer, want het is echt een prachtige plaats, verzorgd door een paar franciskanen. Na drie uren (voor 11 km) bereikten we het complex van vele gebouwen, waaronder de kerk (foto 2). We kregen al direct een koffie met een gezellige babbel. Als je in de kerk komt, valt direct het Emmaüstafereel boven het altaar op (foto 1). Ook de vele glasramen en het fronton boven de ingangsdeuren beelden aspecten van dit rijk verhaal uit. Heel mooi zelfs! Ik vond er ook veel kaartjes, een brochure, bidprentjes met mooie taferelen op het Emmaüsverhaal. We waren het er alledrie over eens: dit is de mooiste Emmaüsplaats waar je het beste het verhaal ziet. We verstaan dan ook niet waarom onze bijbelgroep niet naar Qubeibe gaat, temeer omdat we woensdagnamiddag vrij waren.

Met ons drieën vierden we daar de eucharistie. Ik was diep gelukkig dat ik juist dààr als priester mocht voorgaan. Uiteraard gebruikten we het Emmaüsverhaal. De twee zusters participeerden zeer intens en persoonlijk in de viering. Een onvergetelijk moment.

We aten in de tuin, zoals de franciskanen altijd hebben: gezellig, veel groen en bloemen en hier zelfs wat dieren (foto 3). Het lekker weertje (ongeveer 20°) en een wijds uitzicht verrijkten de dag nog tijdens onze picnic.

Op de terugweg bezochten we het graf van de profeet Samuël. Een groot gebouw, waarin ook een synagoge en moskee zijn ondergebracht. Op het dakterras heb je een heel mooi vergezicht, onder andere van Jeruzalem en Rammallah. We bezochten ook het graf zelf, dat zeer verzorgd is. Er ligt een grote witte doek over de tombe, die bovenaan rond is: een halve cilinder op een rechthoekige basis.

Bij het checkpoint kregen we zowaar zeer koel water van de soldaten, die ons in het doorgaan hadden afgeraden naar Qubeibe te gaan en ons zelfs bijna een omweg lieten maken, die niet nodig was. Zoals altijd dus ontmoedigt men mensen om in Palestijns gebied te gaan. Maar dat kon onze vreugde niet temperen, toen we om 16.45 uur terug in Jeruzalem kwamen. Dit was werkelijk de meest complete Emmaüservaring: van Jeruzalem te voet naar Emmaüs, daar het eucharistisch brood breken, en te voet terug naar Jeruzalem.

Twee nieuwe cursussen

Vandaag startten twee nieuwe cursussen. Een zuster van dit huis had het twee uren over de joods-christelijke relaties vanaf het Tweede Vaticaans Concilie. Dit Concilie betekende een ware revolutie op dat vlak, en wel in positieve zin. En Paus Johannes-Paulus II heeft ook op dit terrein bijzonder waardevol werk gedaan. Jammer dat een paar mensen van onze groep gewoon niet zijn komen opdagen. En de cursus dus zelfs geen kans gaven. Eén verkondigde het aan tafel ronduit: "Totaal nutteloos. De joden verpesten de hele wereld." Ik was geschokt door zo'n uitspraak. En het klopt niet met de werkelijkheid. Er zijn natuurlijk nog steeds problemen, maar die zijn er ook aan onze kant (geweest) en er zijn zeer veel goede dingen aan joodse kant. En elke eerlijke dialoog en elke authentieke ontmoeting is een stap in de goede richting.

De professor die ons de islam onderwees, heeft het nu over de Oosterse Kerken. Hij benadrukte dat historisch gezien de diversiteit eerst komt en dan de uniformiteit, niet andersom. De diversiteit is zelfs nodig: geen enkele Kerk kan de volheid van God en van het evangelie op haar eentje beleven, uitdrukken en vieren. Zo rijk is het christelijk mysterie. Bovendien incarneert het christelijk geloof zich in de diverse culturen. Het is ook duidelijk dat de christelijke wereld een lappendeken is, hier en daar zelfs hard gescheurd. Een pijnlijke geschiedenis, die we nog steeds met ons meedragen. Het kost heel veel arbeid om de brokken weer te lijmen. En het zal ook nog veel tijd vragen.

Het is goed dat we in onze cursus ook hier even bij stilstaan.

Nog iets over de sterke weersschommelingen, waar we allen zo verrast door zijn. Dinsdag hadden we 31° en het beloofde een mooie, zachte avond te worden. Maar op vijf minuten sloeg het weer plots om en begon het ferm te waaien. Woensdag en donderdag hadden we nog 14-15° graden en veel wind. Vandaag is het terug iets warmer en is er minder wind.

École Biblique

Over een maand ben ik alweer in België. Het zal heel snel gaan nu. Maar ondertussen geniet ik van elke minuut. Vorige nacht en vandaag waren er meer soldaten in de oude stad, vooral rond het tempelplein, want er waren protestacties van moslims tegen onteigening van huizen en andere aanverwante zaken. Gelukkig is alles – zover we weten – geweldloos verlopen.

Vandaag zijn we met vijf naar de École Biblique geweest, op een km van hier. Maandag, op onze tocht naar Emmaüs-Latrun, had ik namelijk een doctorandus uit Italië ontmoet en hij was bereid ons rond te leiden. Want men kan er niet zomaar binnen.

De École Biblique behoort bij de wereldtop qua bijbelonderzoek en is de oudste christelijke bijbelschool in Israël. Er wordt geen enkele opleiding gegeven op het niveau van master (vroeger licentiaat), maar enkel hoger. Dus doctorandi en onderzoekers. De bibliotheek bevat 500 000 volumes, waaronder de meest gespecialiseerde werken. De grootste specialisten ter wereld komen van tijd tot tijd naar hier om hun onderzoek te doen en dan te publiceren of lessen te geven aan allerhande hogescholen en universiteiten.

Er is ook een archeologische sectie, die onder meer de grotten van Qumran onderzocht heeft en de rollen in hun instituut verzorgd, bestudeerd en gepubliceerd hebben. Voordat de rollen in het Boekschrijn werden tentoongesteld, verbleven ze hier. Pas dit jaar is het laatste deel over die Qumranrollen uitgekomen (foto). Op de andere foto zie je twee vazen uit de Qumrangrotten, waarin de rollen zaten. Ongelooflijk toch dat deze uitermate belangrijke documenten ongeveer 2000 jaar daar gezeten hebben, zonder dat een mens ernaar omgekeken heeft. Dezelfde sectie heeft ook de eerste blootleggingen van Petra in Jordanië gedaan. En ze waren de eersten om foto’s te maken van de archeologische sites, reeds in de 19° eeuw. We hebben duidelijk een wetenschappelijk heiligdom bezocht.

Emmaüs 2 - Emmaüs 3 - Emmaüs 4 - Vlamingen

Alweer een Emmaüsdag! In drievoud. Eerst naar Emmaüs-Motsa (of Moza), net buiten de rand van groot-Jeruzalem. Er is niets te zien van kerk, kapel of welk christelijk symbool dan ook. Neit eens een klein gebouwtje. Een muur van stenen, een oude sitern en een oude Romeinse weg vanuit het westen naar Jeruzalem. Toch denkt onze gids dat juist daar het echte Emmaüs ligt, alhoewel hij er toch een vraagteken bij plaatst. Wanneer is zo iets bewezen? Nu loopt daar een waterleiding (foto) langs: water van een heel eind ten westen van Jeruzalem naar Jeruzalem. Dus op die oude Romeinse weg. Hier kan een geoefende stapper op iets meer dan een uur zijn.

Vandaar naar Abu Gosh. Daar is een kruisvaarderskerk (foto 2). In de crypte ontspringt een traaglopende bron. Ook dat zou Emmaüs kunnen zijn. Om daar te komen moet men toch al bijna drie uur doorstappen. Hier vond ik enkele mooie kaarten met Emmaüstaferelen.

Ook al in Abu Gosh bezochten we dan de kerk van de Ark van het Verbond. De Ark (Oud Testament) heeft daar een paar tiental jaar gestaan, tot David ze naar Jeruzalem bracht, met psalmgezang, muziekale begeleiding en dans. Je ziet de kerk (foto) met op de achterkant een groot Mariabeeld, dat je van heel ver ziet staan. Het plafond (foto) is wat binnen in het meest opvalt. De zusters daar zeggen dat ook dit misschien het echte Emmaüs zou kunnen zijn. Maar dan zijn er dus al vijf plaatsen! Alle vijf liggen wel ten westen van Jeruzalem. Ik heb er nu dus vier van gezien.

Deze middag had ik Vlaams bezoek aan tafel en een fijne ontmoeting. Ik toonde hem, voor hij naar huis ging, nog snel iets op 50 meter van hier en terwijl ik aan het praten was, klampten vier Vlamingen ons aan. Ze waren blij Vlamingen te ontmoeten. Ze hadden een Israëlische gids bij zich. Ze nodigden ons uit voor een koffie en appelstroedel in het Oostenrijks hospice. Het doet goed volksgenoten te ontmoeten.

Weer les

Na onze vakantie-in-de-vakantie hernam vandaag het gewone ritme zijn gang. Les! Over Abraham en Sara, over Isaäc en Rebecca. Verhalen die diep in ons collectief geheugen gegrift staan. Onze Vlaamse professor laat de essentie ervan goed uitkomen, al komt hij zelden toe aan de diepste betekenissen, zoals ik die in het boek 'De Bijbel als Schepping' heb leren kennen.

Mijn gedachten zijn nog vaak bij de topdag van gisteren. Foto 1 toont het eerste bezinningsmoment. Het was net buiten Jeruzalem. De bloem is één voorbeeld van een lange reeks natuurwondertjes. Zie hoe kunstig ze is gevormd. En dat er zo miljarden en miljarden bloemen staan... En wel heel belangeloos. Hoeveel bloemen worden nooit door een mens bekeken? Ze zijn een teken van Gods gratuïte liefde en zorg. Foto 3 is het eerste gedenkteken dat ik vond. Mijn oog werd naar de Nederlandse tekst getrokken. Foto 4 toont de ikoon die in de ruïnekathedraal van Latrun-Emmaüs stond. Gewoonlijk staat ze in de binnenkapel. En de laatste foto toont de kathedraal-zonder-dak, tenzij zeilen.

Een wandeltocht biedt veel kansen tot gesprekken. Ik had vooral mooie gesprekken met - zoals ik gisteren al zei - de joodse jongeman van 23. Hij zweerde zijn joods geloof af om wat de regeringen hier uitspoken met de Palestijnen. In de eucharistie zag ik hem te communie gaan.

Ook met een Italiaanse redemptorist van half de dertig vond er een mooie ontmoeting plaats. Hij doctoreert aan de Ecole Biblique, op een km van hier. Een man uit Toulouse die vier jaar priester is kwam tot tweemaal vragen waar hij in de toekomst best veel aandacht aan zou besteden. Uiteraard de Bijbel en leven in gemeenschap. Hij vertelde ronduit wat hem bezig hield. Ik moest bijna alleen maar luisteren. Met een zuster had ik het uitdrukkelijk over de interpretatie van het Emmaüsverhaal. We gaven allebei onze meningen. De zuster die na de trubbels in Gaza een kijkje ging nemen, is ondertussen in Egypte geweest om op een bepaalde plaats de mensenrechten te gaan chequen. Haar rapport is klaar en binnenkort komt ze een drietal dagen naar Brussel om er te spreken met mensenrechtenorganisaties en enkele diplomaten. En in de taxi vertelde de Sard zo spontaan en open over zijn geloof, zijn leven, zijn verblijf hier.

Natuurlijk zijn er ook stille periodes tijdens zo'n tocht. Dan is het genieten van het stappen, van de natuur en de omgeving. Maar ook bidden en mediteren, wat hier vanzelf gaat. Zeker zo dicht na Pasen en op weg van Jeruzalem naar Emmaüs.

Gisterenmorgen had ik me afgevraagd 'of ik benen zou hebben', zoals men dat in de koersen zegt. En of ik ze had! De laatste vijf kilometer ontploften ze zowat. Ik had nog vele kilometers op dat hoge ritme kunnen doorstappen. Wat ben ik dankbaar zo'n benen te hebben. Mijn lichaam is een wandellichaam en van tijd tot tijd moet het echt eens kunnen doorwandelen. De drie collega's van onze groep die meestapten, zeiden vandaag dat ze heel veel energie ervaren. En zo is dat. Wandelen maakt energie los. Veel energie. En dat gecombineerd met een positieve groepservaring, bezinning en gebed en eucharistie. 'Sabbat' op zijn hoogtepunt.

De paasmaaltijd gisteren was enerzijds zeer hartelijk, anderzijds ook eenvoudig. Maar de paasvreugde was er! Deze morgen ben ik om 4.45 uur opgestaan, want om 6 uur zouden twee groepen vanaf het Cenakel naar Emmaüs vertrekken. Eén naar Emmaüs op 15 km van hier, de andere op 32 km. Het kon nog ingewikkelder: er zijn vier plaatsen die claimen het echte Emmaüs te zijn! Ik had gekozen voor de 15 km om daar de eucharistie te vieren om 10 uur en dan terug te keren, precies zoals in het evangelie van Lucas. Maar er was geen ziel op dié afspraak! Dus ging ik mee met de 32 km. We waren met 52 personen, waarvan veel jonge mensen (twintigers), waaronder een gezin met drie kinderen van 8 tot 12 jaar. Ook een jonge ging mee, met wie ik veel gesproken heb. Het weer was ideaal voor mij: 26° met een strakke, aangename bries. Eenmaal buiten Jeruzalem is de natuur adembenemend mooi. De bloemen staan hier nu in volle bloei. Ik heb dan ook weer veel voor mij nieuwe bloemen op foto gezet.

Uiteraard was er ook een drietal keren een bezinning door de zuster Benediktines, die in dàt Emmaüs woont. Er wonen 13 mensen: benediktijnen, benediktinessen en leken. En zaterdag had ik de lectio divina rond dit evangelie gedaan. Het verhaal gaat natuurlijk op een zeer intense manier leven door zo'n wandeling.

De groep stopte vaak, té vaak voor mij. Gelukkig konden we de laatste vijf kilometer eens doorstappen. We waren met drie koplopers, die als eersten aankwamen. Drinken, drinken, drinken! En dan vierden we eucharistie in de kathedraal, waar nog enkel wat stukken muur rechtstaan en met zeilen als bescherming tegen de zon. Er waren drie bisschoppen: de patriarch ging voor, de hulpbisschop en de hulpbisschop op rust. Mooie zang, een goede homilie in het Frans, waar ik alles van verstond, zeer goede liturgie. Prachtige paasviering.

Na de mis ging ik wat foto's trekken, als laatste de inkom. En daar: een taxi, betaald door een oude dame-professor, die me aanbood mee terug naar Jeruzalem te komen. Dus per taxi en heel de weg was er een aangenaam gesprek. Er was nog een andere dame bij, die niet zoveel zei, en een Sard van 33 jaar. Het was een dag waarop ik al mijn talen kon gebruiken, zelfs Nederlands, want er was een plaats waar zeker vijf gedenkstenen te vinden waren ter ere van Belgen en Nederlanders die joden geholpen hebben tijdens WO II. Ja, ze worden in dit land echt in ere gehouden! Er bestaat dankbaarheid hier.

Alweer een zeer, zeer mooie en grandioze dag is aan de lange reeks toegevoegd.

Zalig Paasfeest. Alleluia!

Aan alle bloglezers wens ik van harte een Zalig Paasfeest! Moge de verrijzenis van Christus je vervullen met hoop en vreugde. Moge de verrezen Christus in jou wonen en door jou in vele anderen. Moge het geloof in de verrijzenis van alle overledenen je troosten en doen hopen. Moge er daardoor een diepe sjaloom (vrede) in jou en in al jouw relaties aanwezig zijn. En moge niets, maar dan ook niets, dat geloof en die hoop vernielen.

Gisterenavond om 21 uur vierden we hier de paaswake. Het begon op het dakterras met het ontsteken van het vuur. Ik mocht dan de paaskaars (foto) dragen, waarin eerst de vijf nagels gestoken werden. Het was een heel intense viering hier in de basiliek, met zes lezingen en zinvolle symbolen. De viering duurde twee uren. Daarna was er de gelegenheid om elkaar een zalig paasfeest te wensen bij een kop koffie of thee.

Deze morgen was ik om 7 uur in de H. Graf- of Verrijzeniskerk, die in langs een verlaten Via Dolorosa (foto) bereikte. Waar beter ter wereld dan juist dààr kan men op Paasmorgen Jezus' verrijzenis vieren? De alleluiazangen - die ik meestal uit volle borst kon meezingen - raakten me diep en vervulden me met de ware paasvreugde. HIER is Jezus verrezen. HIER zijn Maria Magdalena en de andere vrouwen naar het lege graf gegaan. HIER zijn Petrus, Johannes en de andere apostelen naar het graf gegaan. HIER is Jezus aan hen verschenen. HIER te Jeruzalem. Nog altijd kan ik dit niet bevatten: dat ik hier mag zijn op Pasen, hier te Jeruzalem. En wel op de plaats zelf waar de verhalen zich afspelen. Dit is het belangrijkste aspect van deze viering, die alles samen duurde van 8 tot 11 uur. Na de gewone viering die iedereen kent, gingen de voorgangers met het koor en de hoogwaardigheidsbekleders viermaal rond het graf. Ze stoppen viermaal en telkens wordt een ander verrijzenisverhaal gelezen en een daarbij passend lied gezongen. Veel alleluiazangen uiteraard. Ik kon niet mee voorgaan, omdat je daarvoor een speciaal ticket moest hebben en er waren er maar 30, die lang op voorhand de deur uitgegaan waren.

Maar! De viering is een voorbeeld van de slechtste liturgie die ik ooit meemaakte. En een voorbeeld van hoe je op een zeer efficiënte manier grote chaos organiseert. Stel je voor dat je in één kerk twee vieringen hebt. Eén in de voorste helft van de kerk met koor, orgelmuziek, processie en al. En één achteraan, eveneens met processie, zangen, enz. Wel, dàt is precies wat men hier doet. De katholieken vieren Pasen aan de voorkant van Jezus' graf, de orthodoksen vieren palmzondag aan de achterkant. Midden onze viering kwam een drietal groepen orthodokse christenen met palmen en hosannaliederen dwars door de katholieke christenen! Niemand heeft een woord van de preek verstaan en ook de andere gebeden kan niemand volgen. Ik denk dat de patriarch zijn eigen stem niet kan horen. Gelukkig zijn er boekjes, waarin we alles (op de preek na) goed konden volgen. Tot overmaat van ramp proberen enkele dikke madammen toch doorheen de opeengestapelde menigte naar voren te drummen. Fotografen willen toch een foto vanop de eerste rij en verdwijnen dan even snel als ze gekomen zijn. Bij de communie nemen functionarisssen een reeks banken weg. En velen komen zomaar de kerk binnen, al pratend en commentaar gevend. Een Egyptische reisleider gidste zijn groep dwars achter mijn rug door naar de achterkant van het graf.

Ik ben blij dat ik Pasen kon vieren in de heiligste plaats van alle christelijke kerken, maar ik zou het nooit meer doen. Vier uren rechtstaan is heel slecht voor de rug. Terug thuis gekomen moest ik een uur op mijn rug liggen met de benen in een winkelhaak om terug te normaliseren.

Ik zie uit naar de paasmaaltijd om 19 uur. Want ook vandaag was er hier een picnic op zondagmiddag, zoals op alle zondagen. Ook de volle zon bij 28° helpt om vreugdevol te zijn!

Stille Zaterdag

Stille Zaterdag is een dag waar ik doorheen de jaren steeds meer ben van gaan houden. Deze dag benadrukt het wachten. De stilte. Het geeft ruimte om het sterven van Jezus te laten doordringen en tot rust te laten komen. Het is de ruimte en de zin van het wachten, het verlangen. De sterke beleving van Palmzondag, Witte Donderdag en Goede Vrijdag kunnen verwerkt worden. Maar Stille Zaterdag is ook het respect voor onze menselijke ervaring: na het sterven of een sterke verlieservaring, komt de verrijzenis, het nieuwe leven... niet zomaar. Er is een proces van lijden en sterven naar verrijzenis. Ook in de evangelies wordt dat proces gerespecteerd. Zelfs op Pasen geloven de apostelen en leerlingen niet zomaar. Zelfs niet na de eerste verschijning. Het zal duren tot Pinksteren!

Dit is voor mij ook een echt rustige dag geworden. Ik ben even tot aan Jezus' graf geweest. Gewoon om er even te zijn. Om dat rustmoment te laten doordringen. Ik heb mijn haar laten knippen, heb wat inkopen gedaan. Gelezen en een lectio divina gedaan. En op het terras genoten van het lekker zonnetje (21°). Slechts de derde keer was de kapper open. Ik heb dus wat op en neer gelopen in de oude stad. En dan zie je zovele kleine taferelen. Een schilder, een nieuwe papegaai van de winkel naast ons convent... En gebeuren er leuke kleine dingen. Zoals een jongentje van ongeveer 8 jaar dat de schoenen op de planken in de Via Dolorosa aan het afstoffen was. Ik moest juist bij hem even wachten, omdat er mensen langs kwamen. Hij stofte speels mijn arm af. En dan nog eens. En ik stelde hetzelfde gebaar over zijn haar. En hij toverde een vreugdevolle glimlach. En ik antwoordde op dezelfde manier, want in het Arabisch kunnen we geen letter met elkaar wisselen.

Ook vandaag komen er nog groepen voorbij met een kruis (foto) of zonder. Ze doen de kruisweg, wellicht omdat ze gisteren hier niet konden zijn. Of mensen gaan gewoon tot aan het graf. Of kuieren wat rond. Jeruzalem leeft altijd.

Toch nog een eigenaardigheid vermelden. Deze morgen om 8.30 uur werd de Paasviering, die wij deze avond hebben (met het vuur, de nieuwe paaskaars...) al in de H. Graf- of verrijzeniskerk gevierd. Wel raar! Ik zou het absoluut niet hebben zien zitten om daaraan deel te nemen. Onze bisschop was er wel en in het boekje staat vermeld dat er louter praktische redenen zijn, die niet verder uitgelegd worden. Jeruzalem, altijd verrassend!

Goede Vrijdag

Gisteren hadden we om 17 uur de Witte Donderdagviering hier in de basiliek van het convent. Ik mocht mee voorgaan en op het einde voor de wierook zorgen. Ik had me opgegeven om me de voeten te laten wassen. En opnieuw greep me dat gebaar heel diep aan. Je làten beminnen is zoveel moeilijker dan beminnen. Ons priesterfeest was 's middags reeds gevierd met wijn en al, zodat we een gewoon avondeten kregen.

Om 19.45 uur vertrokken we naar een rustige hoek van de olijfberg, waar we een kort stukje uit het lijdensverhaal hoorden (Jezus' doodstrijd: "Niet mijn wil, maar uw wil geschiede"), met dan een half uur stilte. Wat spreekt de stilte dan sterk! Ik heb nooit zoals daar ingezien dat Jezus MOEST sterven. Er was geen andere weg om zijn roeping te vervullen. Om ALLES met God te verbinden, dus ook de dood! Vooral de dood. En zó heel de mensheid te bevrijden van de dood. Er is namelijk geen verrijzenis uit de doden mogelijk zonder te sterven.

Met het lied 'Ubi caritas' trokken we dan biddend naar de kerk waar Petrus' drievoudige verloochening herdacht wordt. Ik las er in stilte het lijdensverhaal tot het moment dat Jezus voor Pilatus gebracht wordt. En kwam biddend terug naar het convent.

Deze morgen verzamelden we om 5.45 uur in het Litostrotos, hier in de kelders van het convent. En we deden de kruisweg met als eerste statie dus hier en de laatste aan de H. Graf- of Verrijzeniskerk. Het was heel stil in de Via Dolorosa, die bijna verlaten was. De verschillende staties konden dan ook diep doordringen. Er werd telkens een passend lied gezongen om naar de volgende statie te gaan, allemaal Taizéliederen. En bij elke statie was er een stukje evangelie uit het passieverhaal, een gebed en voorbeden. We hebben dus ook voor jou gebeden! Raar maar waar: de H. Grafkerk was dicht! En zelfs heel deze voormiddag. Jeruzalem blijft verrassen.

Om 15 uur hadden we hier in het Litostrotos een heel serene en daardoor zo betekenisvolle viering. Het lijdensverhaal volgens Johannes werd voorgelezen met heel goede duidingen. De naam van ons convent is 'Ecce Homo' (Zie de Mens), de woorden die Pilatus HIER over Jezus uitsprak. Uiteraard was er de kruisverering en de communiedienst zoals overal ter wereld. En we gingen in stilte weg.

Heel deze dag kwamen groepen voorbij ons convent: ze deden de kruisweg. We hoorden ze in veel verschillende talen het lijdensverhaal lezen, bidden en zingen. Ook heel wat jonge mensen. Om 11.30 uur was er de grote kruisweg met de patriarch en de franciskanen. Duizenden mensen waren erbij. Op de tweede foto zie je hoe soldaten moslims verhinderen om naar de Al Aqsamoskee te gaan: veiligheid heet het dan. Maar na de grote drukten mochten ze toch gaan, zodat ze op tijd in hun vrijdaggebed konden zijn. De foto is getrokken vanop het dakterras van ons convent. De straat loopt dwars doorheen ons gebouw.

Witte Donderdag - orthodokse Hemelvaartkerk

Deze morgen was ik net op tijd - om 8 uur - aan de H. Graf- of Verrijzeniskerk om de voorgangers van de grote Witte Donderdagviering te zien aankomen en binnengaan. Het is een indrukwekkende stoet met meerdere bisschoppen en vele priesters, vooral franciskanen. De viering zelf zou om 8.30 uur beginnen, maar men startte reeds om 8.20 uur. Deze viering duurde bijna drie uren. Ze vond plaats voor het graf van Jezus. Echter zonder micro, wat toch een grote handicap is voor wie niet dicht bij de voorgangers en lezers zit of staat. Ik had me echter overslapen en was dus te laat om zelf als priester gekleed mee voor te gaan.

Het heeft natuurlijk een grote betekenis de Witte Donderdagviering op die plaats te mogen vieren. Alleen al de stad - Jeruzalem - waar het Laatste Avondmaal heeft plaats gevonden. Een avond met een heel diepe betekenis voor alle christenen en voor de priesters en diakens in het bijzonder. Ik werd diep getroffen door de voetwassing: de patriarch legt dan het pallium, het keppeltje en de kazuifel af en omgordt zich met een linnen doek om de voeten van 12 mensen te wassen. Wat kan een simpel gebaar zo'n grote betekenis hebben en de kern van onze godsdienst zo goed uitdrukken! Niet heersen, maar dienen. Maar meteen weten we allen hoe moeilijk dat is. Toch is Jezus ons daarin voorgegaan. De eucharistie is op een andere manier de samenvatting van heel ons geloof. Mijn priesterschap hier te Jeruzalem - aan Jezus' graf - mogen vernieuwen en dieper dan ooit doorleven is een grote genade. We waren met minstens 200 priesters, en ook dat heeft een diepe betekenis: men is nooit op zijn eentje een christen en nooit op zijn eentje priester. Op de tweede foto zie je een glimp van heilige vaten. Er wordt zalf gebruikt voor volgende sacramenten: doopsel, vormsel, wijdingen, ziekenzalving. De patriarch wijdde de chrisma's. En zo waren we verbonden met al die groepen mensen, vooral hen die dit komende jaar die sacramenten zullen ontvangen.

Daarna trok ik naar de top van Olijfberg. Het was immers de enige kans die ik had om de orthodokse hemelvaartkerk te bezoeken, die slechts open is op dinsdag- en donderdag op momenten dat wij les hebben. Vooral de hoge toren valt op. Je ziet hem van overal in Jerzualem staan, ook vanop grote afstand. De toren staat in een klooster. Binnen de omheining staat ook een kerk, die men aan het restaureren is en een kapel die men aan het poetsen was. Zo heb ik nu alle drie de hemelvaartkerken gezien.

Ik wens elke priester en diaken van harte proficiat met de priester- en diakenwijding. Moge Christus zelf priester zijn door jou! Daar bid ik voor.

Hermonberg, de 'varkens', Jezus' doopplaats

Rara: vind je Jezus in de Don Bosco-afbeelding? We vierden de eucharistie met de gemeenschap om 6.10 uur. Na de meditatie en het ontbijt vertrokken we onmiddellijk en reden rechtstreeks naar de berg Hermon. We zijn bijna tot op de top geweest. Maar de sneeuw van enkele weken geleden is praktisch weggesmolten, behalve aan Syrische zijde. We genoten van de prachtige uitzichten en de goed bewaarde ruïne van het kasteel Nimrod.

Door de uiterst eenzame Golanhoogte togen we naar het meer van Tiberias, aan de overzijde van deze stad, naar Gerasa. Het is daar dat het evangelieverhaal in herinnering gehouden wordt, waarin Jezus boze geesten uitdrijft en in varkens laat gaan, die zich in het meer stortten. Eind de 20° eeuw zijn daar bij toeval (werken aan de baan), de ruïnes van een Byzantijnse kerk met klooster gevonden (foto). Even later dierf een niet-zwemmer onder ons zeggen dat hij twee van die varkens in het meer gezien had: een andere medebroeder en ik genoten van een verkwikkend zwempartijtje. Het deed zo'n deugd, zeker in de hitte van vandaag.

Waar de Jordaan het meer verlaat, is een mooie plaats, waar veel mensen zich nog steeds laten dopen (foto), omdat Johannes de Doper Jezus daar gedoopt zou hebben. Er zijn tien rijen voorzien om aan te schuiven. Er moeten op bepaalde momenten dus wel heel veel mensen tegelijkertijd daar zijn. We genoten daar ook van een heerlijke visschotel.

We hoopten ook de andere doopplaats, dicht bij de Dode Zee, te bezoeken, maar omwille van het joodse Pasen kon dat niet doorgaan. Vanavond is het namelijk de Sedermaaltijd en morgen vieren ze dan hun Pasen. Niet getreurd na drie schitterende dagen. Op naar Jeruzalem, waar het slechts (?) 15° is. Ik ben heel de 750 km lang de chauffeur geweest (de andere drie zagen dat absoluut niet zitten) en zette hen aan het klooster hier af, met bagage en al. Ik ging draaien om naar de verhuurfirma te rijden en na tien meter viel de auto stil. Hij wilde niet meer starten. Zeer vriendelijke mensen uit de straat hier kwamen direct helpen, belden de firma op en iemand van daar kwam om het probleem op te lossen.

Het is ook een echte dierendag geweest. We hebben onder andere gezien: twee waterratten die kwamen paraderen onder onze camera's, minstens tien marmotten, een hele kolonie ooievaars (de vogels van enkele weken geleden), een hertje, prachtige vissen, veel zangvogels en de vele koeien van de Golan- en Bashanvlakte. En niet te vergeten: enkele arenden!

Wat een dagen en dat met vier medebroeders! Dit bracht ons uiteraard dichter bij elkaar.

Avondbespiegeling te Nazareth

Dit is mijn tweede bericht vandaag.

De Don Boscoschool hier heeft als titel "Jezus adoloscent" of "De tiener Jezus". Dat trof me erg diep, toen mijn oog erop viel. En het zette me aan het denken. Jezus heeft de meeste tijd van zijn leven HIER te Nazareth doorgebracht. Hier leerde Hij de eerste woordjes spreken, hier leerde Hij zijn godsdienst kennen, hier leerde Hij zijn taal en een paar andere talen, de geschiedenis van zijn volk en van de wereld, hier leerde Hij in de Torah en andere heilige Geschriften lezen... Hier hebben mensen (wie waren ze?) buiten zijn eigen moeder en vader Hem van alles geleerd, verteld, gevraagd, zien doen. Hier hoorde Hij over de bezetter (de Romeinen) spreken, over het verzet en de collaboratie (zoals tijdens elke oorlog, waar dan ook). Hier liep Hij rond, leerde dieren kennen, de planten, de prachtige bloemen, de seizoenen... Hier leerde Hij de sedermaaltijd vieren, waaruit later de eucharistie ontstaan is. En zo kan men nog bladzijden lang doorgaan.

De overnachting hier brengt me alweer op een heel bijzondere wijze dichter bij Jezus Christus. Niet toevallig noemt men Israël "het vijfde evangelie". De evangelies zeggen praktisch niets over de eerste dertig jaar van Jezus en alles wat erin voorkomt gaat over twee tot drie laatste jaren van zijn leven. Maar daarvoor leefde Hij hoofdzakelijk hier. Natuurlijk trok Hij zoals alle goede joodse gelovigen naar Jeruzalem. Hoeveel maal per jaar? Vanaf welke leeftijd? En alles te voet, natuurlijk. Hoe anders in die tijd? Over bergen en heuvels, door de natuur, onder de zon en in de wind... Hij moet een goede wandelaar geweest zijn. En ik weet wat dat inhoudt. Waar sliep Hij tijdens die bedevaarten? Wat hoorde Hij? Wat maakte Hij mee? Welke vriendschappen sloot Hij? En nogmaals kunnen we zo bladzijden lang doorgaan. Hij wordt dan ook zo vaak "Jezus van Nazareth" genoemd.

En nu mag ik hier dus zijn en deze unieke plaats op aarde overschouwen. Me hier even thuis voelen. De medebroeders hier zijn gastvrij en ook dat helpt dus enorm. God, wat ben ik U dankbaar dat ik dit mag ervaren en beleven. Dank U wel!

Bahaitempel - Muhraka - Naïm - Nazareth

Na een verkwikkende nacht vierden we eucharistie met de zusters en enkele mensen, in het Italiaans. Zonder voorbereiding vroeg de voorganger me tijdens de mis om het evangelie voor te lezen, in het Italiaans. Het ging wonderbaarlijk goed.

Dan bezochten we de Bahaitempel. Op de foto zie je de betoverend schitterende tuinen, met op het einde een glimp van de tempel. We gingen een tiental minuten in de gebeds- en meditatieruimte binnen. Bahai probeert de goede elementen van alle godsdiensten te verenigen. Schoonheid! Schoonheid! Schitterende schoonheid! Zeer verheffend. Geen grassprietje staat er teveel of ongezond bij.

Vandaar naar Muhraka, zowat de top van het Karmelgebergte. Daar wordt de grote profeet Elia (foto) in ere gehouden. In 1 Koningen kan je veel over hem lezen. De grootste wreedheid en de fijnste levenssnaren. Niet toevallig verschijnt hij samen met Mozes aan Jezus bij diens transfiguratie op de berg Tabor. Vanop het dakterras heb je een adembenemend overzicht over bijna heel Galilea, van de Middellandse Zee tot de Hermonbergen. De omgeving van het Karmelietenklooster is uitermate rustig en rustgevend en van een natuurlijke schoonheid.

We gingen eten in een Japans restaurant, lekker buiten onder een afdak, want in de zon was het te warm. Sushi! Alweer schoonheid.

Al lang droomde ik ervan om Naïm te bezoeken, het huidige Neïm. Dat is de plaats dicht bij Nazareth waar Jezus de overleden jongen weer tot leven wekte en aan zijn moeder-weduwe teruggaf. In de kerk (foto) hangen twee grote schilderijen die dat verhaal interpreteren. Een vriendelijke jongen van 14 jaar kwam de kerkdeur openen. Het kon niet mooier.

En nu zijn we dus in Nazareth, bij onze medebroeders, de laatste gemeenschap in Israël. De Fransen en Belgen (!) begonnen hier in 1896 een weeshuis. Nog steeds ondersteunt België - samen met andere landen - dit huis. Nu is er een lagere school en technische en beroepsschool. Er wonen hier zes medebroeders. Toen we onze auto parkeerden, stonden we vlak voor een plakkaat dat eer brengt aan Belgen die hier zoveel geïnvesteerd hebben en investeren en wordt de lezer opgeroepen om voor de weldoeners te bidden.

Alweer een warme en onvergetelijke dag. Ik kan mijn vreugde niet op!