dinsdag 30 september 2008

Duiventil

Deze namiddag ben ik een uur gaan wandelen. Prachtig weer! Niet te koud, niet te warm. Zo rond de 23 graden, uit de wind ietsje meer. Zon.

Bij het terugkeren de eerste keer binnen geweest in de winkel van de universiteit. Naast boeken, cursussen voor de lessen, verkopen ze ook papier, potloden..., kortom alles wat studenten nodig hebben. Ook kaartjes, cd's... Is wel handig, alles zo dichtbij te hebben.

Elke dag komen er enkele medebroeders of andere bewoners bij in onze gemeenschap. Ten laatste donderdag moet iedereen hier zijn. Want vrijdag na het middageten vertrekken we voor een dag naar ergens anders, ik heb niet begrepen naar waar. Het is de bedoeling als gemeenschap het werkjaar voor te bereiden. Dat werd ons zondagavond meegedeeld. Het initiatief vind ik wel goed. Ik hoop er heel wat nuttige informatie te krijgen en de medebroeders beter te leren kennen.

Ik had het alleen wat vroeger willen weten. Want het is een streep door mijn rekening. Ik zou ook zaterdag de twee Vlaamse dames in Rome rondleiden, en niet enkel zondag. Gelukkig begrijpen deze twee vriendelijke mensen mijn situatie. Ik zal zondag des te meer genieten van dat charmant Vlaams gezelschap.

Gisteren zat ik toevallig naast een boeddhist. Een Japannees. Hij studeert al jaren filosofie in Italië. [Ik had bijna getypt 'ons' land...].

Vandaag alweer een bisschop op bezoek. Hij heeft nog in onze gemeenschap gewoond en gestudeerd, is dan missionaris geweest in Angola en is nu bisschop in Paraguay. Vandaag zonder prosecco.

maandag 29 september 2008

Herhaling

Deze week is nog een vakantieweek, want het academiejaar begint pas volgende week maandag. Een mooie gelegenheid om deel 1b van onze cursus Italiaans opnieuw in te studeren. Ik heb vorige week en vandaag reeds drie van de acht hoofdstukken gedaan. Ik hoop deze week alles gedaan te hebben. Jammer dat de lessen Italiaans pas op 20 oktober starten. Zo zal ik maar een maand extra lessen kunnen volgen.

Vandaag was Monseigneur Gaston Ruwesi van Congo aan tafel. Hij was vicaris (nummer twee) in onze provincie van Congo-Ruanda-Burundi, toen Camiel (van mijn noviciaat) daar provinciaal was. Ik leerde hem kennen toen hij een paar jaar geleden te gast was in onze gemeenschap te Gent. Na de maaltijd was er de traditionele prosecco. Een klein scheutje voor iedereen.

zondag 28 september 2008

Basiliek Sint-Pieter en Nationaal Museum Moderne Kunst

Deze morgen ben ik samen met een Indische medebroeder naar de eucharistie geweest in de grote Sint-Pietersbasiliek. De paus was er niet: hij is nog in Castel Gandolfo, zijn buitenverblijf. Na ongeveer tien minuten aanschuiven en een politiecontrole (zoals in een vlieghaven), konden we vlot naar het koor van de kerk, waar de eucharistieviering plaats vond. Eerst bekeek ik nog eens met veel aandacht de eerste piëta van Michelangelo: wat een prachtig verfijnd kunstwerk!

Ik denk dat we met een duizendtal waren die de eucharistie vierden. De intrede van misdienaars, priesters, bisschoppen en een kardinaal duurde vijf minuten. Er werd veel wierook gebruikt bij de aanvang van de viering, bij het evangelie en de offergaven. Alle zangen waren in het Latijn. Een groep van ongeveer 20 mensen, mannen en vrouwen, zong de prachtige gregoriaanse liederen. We hadden allen een boekje, zodat we de gemeenschappelijke delen konden meezingen: kyrie, gloria, credo, onze vader... De mis zelf was hoofdzakelijk in het Latijn. Dat vind ik jammer: de gelovigen verstaan daar niets van. De eerste lezing was in het Italiaans, de tweede in de Frans; het evangelie werd in het Latijn gezongen. De homilie was in het Italiaans. De voorbeden waren in verschillende talen.

Het was zeker een verzorgde viering. Elke onderdeel kwam mooi tot zijn recht. De hele viering duurde 65 minuten.

Jammer dat de vrouwen bijna volledig genegeerd werden. In het Latijn spreekt de voorganger enkel de 'fratres' aan (broeders). De vrouwen worden dus niet aangesproken. De mannen van het koor zijn in liturgische gewaden gekleed, de vrouwen niet. Gelukkig zongen er vrouwen mee en werd de eerste lezing door een vrouw gelezen.

Na de viering konden de gelovigen op het Sint-Pietersplein het angelus van de Paus meevolgen op grote schermen. Zijn toespraak en gebed waren beter te verstaan op het Sint-Pietersplein dan in Castel Gandolfo.

Daarna ben ik naar het Nationaal Museum voor Moderne Kunst bij de Villa Borghese gaan kijken. Op de laatste zondag van de maand was dat gratis. 'Moderne' moet nogal breed opgevat worden: er zijn ook stukken van twee eeuwen geleden. Tot heden dus. Wat een verschil tussen de eerste werken en de laatste. Ik ben geen kunstkenner, maar ik heb af en toe toch gedacht: de 'kunstenaar' blinkt vooral uit in de moed om dit te durven ophangen in zo'n prachtig museum. Maar wellicht zegt dit veel meer over mij dan over die kunstenaars. Maar de meeste werken, ook moderne, zijn echt de moeite waard. Enkele werken hebben me diep geraakt.

Dan ben ik nog naar een ander museum geweest, daar in de buurt, maar dat viel me tegen. Er waren natuurlijk mooie werken bij, maar ik zou er geen tweede keer teruggaan. Wat mij wel bekoorde waren de werken waarin een kunstenaar in samenwerking met een wetenschapper de DNA-structuur als thema neemt voor zijn schilderijen. Toch wel heel mooi.

Tenslotte ben ik gaan kijken naar een hotel, waar volgend weekend twee dames uit Vlaanderen zullen logeren. Zaterdag en zondag mag ik hen een stuk van Rome laten zien. Ik zie uit naar dat Vlaams bezoek!

Michelangelo

Vrijdag heb ik de laatste bladzijden gelezen van het wondermooie boek over het leven van Michelangelo. In Firenze heb ik enkele werken van hem gezien en ook in Rome zal ik nog heel wat van zijn buitengewone kunst kunnen bewonderen. Een echte aanrader, dat boek: Forcellino, Antonio, Michelangelo. Een rusteloos leven, Manteau, Nieuw Amsterdam, 2007, 398 p. Het origineel is van 2005. Over Michelangelo weet men zeer veel. De auteur beschrijft zeer goed hoe vernieuwend hij in zijn eigen tijd was. En nu ga ik naar de mis in de Sint-Pietersbasiliek.

vrijdag 26 september 2008

Inschrijving universiteit

Deze voormiddag heb ik me drie uren bezig gehouden met mijn inschrijving in de universiteit. De stappen waren: de decaan van theologie, een professor voor het programma, opnieuw de decaan, de secretaris voor het invullen van de documenten, een kopie laten nemen van mijn identiteitskaart en nogmaals de secretaris.

De decaan ijvert goed voor zijn universiteit en de faculteit theologie. Hij vroeg me na te denken om te doctoreren over de spiritualiteit van Don Bosco. Brave man, maar dat zit er uiteraard niet in. Leuk om horen was dat hij zelf negen jaar in Jeruzalem geweest is en me verzekert dat mijn verblijf in Jeruzalem heel goed zal zijn.

Ik waardeer wel de persoonlijke contacten en dat twee professoren tijd maken om met ons te praten. Dit ligt helemaal in de lijn van de spiritualiteit van Don Bosco en de zeer persoonlijke en nabije omgang met elkaar, ook tussen professoren en studenten.

Vier dagen Umbrië-Toscane

Het koppel dat me vier dagen ontvangen heeft, getuigde van grote gastvrijheid. Ik ben hen daar zeer dankbaar voor! Ik heb echt vier mooie dagen gehad in Umbrië en Toscane. Het koppel woont op een paar kilometer van het grote Lago Trasimeno (Tuoro). Vanuit hun woonst heb je een prachtig zicht op het meer.

De eerste dag bezochten we Cortona en de heilige Margareta. Een gezellig stadje.

De tweede dag reden we naar Firenze, de grote stad, waar veel kunst te vinden is. Michelangelo is van die stad, al heeft hij ook vele jaren in Rome gewoond. Ik wilde vooral de David van Michelangelo zien, omdat ik het leven van Michelangelo aan het lezen ben. De beschrijving van dit standbeeld heeft grote indruk op mij gemaakt. Natuurlijk bezochten we veel meer in Firenze. De duomo is werkelijk prachtig. Een mooie eenheid van vormen en kleuren. Het museum was vol prachtige kunst, onder andere de laatste pieta die Michelangelo maakte. Voor de David moesten we wel aanschuiven: een tamelijk lange rij stond voor ons te wachten. Maar de zon was van de partij: wellicht rond de 25 graden. We maakten kennis met een koppel uit Kent (Engeland). We hebben natuurlijk ook de slaven (vier onafgewerkte beelden uit zijn laatste periode) en Matteus van Michelangelo gezien, maar vooral de David heeft een grote indruk op mij gemaakt. Het is buitengewoon prachtig en groter dan ik me had voorgesteld: ongeveer 6 meter. Het kunstwerk staat heel mooi opgesteld.

De derde dag zijn we naar Siëna gereden, de stad van de grote heilige Catharina, door paus Johannes-Paulus II tot patrones van Europa verheven. Ze was al patrones van Italië. De duomo is buitengewoon mooi, zowel van buiten als binnenin. De vloer met de vele scènes was helemaal te zien (in de zomermaanden is het meeste bedekt met karton). De preekstoel is één groot en buitengewoon kunstwerk. En de zaal van paus Pius II met scènes uit zijn leven is overweldigend mooi. De grote oude handschriften (psalterium) met de prachtige (letter)versieringen zijn heel mooi tentoongesteld en dragen de bewondering van alle bezoekers weg. Jammer dat het Petrusbeeld van Michelangelo bedekt was, want in restauratie. 's Middags konden we genieten van een gewone schotel op een terras in een aangename zon zoals de dag daarvoor. Een mimespeler amuseerde ons kostelijk door met onschuldige passanten allerhande lieve stommiteiten uit te halen, zoals water sproeien op hun hoofd of benen, zijn rode hoedje ongemerkt op hun hoofddekkel plaatsen, de maten beginnen nemen met een timmermansmeter... Hij genoot een groot applaus.

Gisteren voormiddag zijn we het grootste van de drie eilandjes in het Lago Trasimeno gaan bezoeken. Sint-Franciscus heeft daar 38 dagen verbleven om er te vasten zoals Jezus 40 dagen vastte in de woenstijn. Maar de 38ste dag dacht hij: "Ben ik zo hoogmoedig dat ik denk te kunnen wat Jezus kon?" En daarom heeft hij het bij 38 dagen gelaten. Dat was in 1211. De grot waar hij verbleven heeft, is nog steeds zichtbaar. Gelukkig heeft men alles heel eenvoudig gelaten. Hij heeft daar mirakels gedaan en op een bord staat te lezen hoe hij een konijntje bevrijd heeft, dat uit dankbaarheid steeds opnieuw naar hem terugkeerde.

Ik ben vol dankbaarheid voor die vier mooie dagen op de grens van Umbrië en Toscane.

donderdag 25 september 2008

Un desastro

Zoals beloofd, ben ik er terug. Morgen doe ik verslag van mijn verblijf in Umbrië-Toscane. Vanavond wil ik mijn frustratie kwijt rond de Italiaanse treinen. Maandag slaagden de Italiaanse nationale treinen erin om op een traject van twee uren een half uur vertraging te hebben. En het scheelde niets, of ik kon niet afstappen op mijn eindstation: de eerste deur ging niet open, toen ik op de knop drukte. Gelukkig raakte ik op tijd aan de andere kant van de wagon.

Maar vandaag was het pas echt koekenbak. Tot ongeveer een half uur voor het eindstation -'Stazione Termini' - liep alles naar wens: slechts vijf minuten vertraging, zo zag ik op een lichtkrantje in een station waar we stopten. Maar dan plots stilstand temidden van de weiden: links en rechts een kudde schapen. Ik zag opvallend veel lammetjes in de weiden, ook daar! Ik denk dat we zowat een uurtje stil gestaan hebben en zelfs langer. Geen informatie, niets. Uiteindelijk bleek dat er een accident was in de tunnel waar onze trein moest doorrijden. Dus terug achteruit naar het vorige station, en daar overstappen op een andere trein, die dan natuurlijk overvol zat, zodat velen moesten rechtstaan. Op hetzelfde traject van twee uren had de trein deze keer 3,5 uur vertraging. De Italianen rond mij waren duidelijk: de Italiaanse treinen zijn één groot 'desastro' en heel Italië is trouwens één groot 'desastro'!

Leuk waren de ontmoetingen met Italianen, Duitsers en Chinezen. Eén meisje had een wedstrijd met onze Belgische spelers bijgewoond op de Olympische Spelen. Ze waren met vijf en studeren allen architectuur. Ze doen zullen een uitwisseling doen met Oostenrijkers en twee weken in Wenen in een uitwisselingsproject meedraaien. Maar eerst op bezoek in Rome, met als eerste ervaring die rottreinen van Italië.

zondag 21 september 2008

Varia 2

In de nieuwe gemeenschap zijn we rustig begonnen. We zijn nog maar met een twintigtal. Het is voelbaar dat het vakantie is. Over veertien dagen zullen we voltallig zijn. Gisterenmiddag tracteerden de diakens met gelati, omdat ze daarna naar een andere gemeenschap hier verhuisden. Gisterenavond tracteerde onze Coreaan met Coreaanse spaghetti, omdat we gisteren de Coreaanse martelaren herdachten.

Gisterennamiddag ging ik even de stad in. Ik zag een eerste kleine betoging van een vijftigtal mensen op de éne plaats en een paar honderd meter verder toch wel een duizendtal. Geen idee waarover het ging. Ik liep even binnen in een grote, moderne en luxueuse winkel met zeven of acht verdiepingen, vooral met mooie kledij. Elke verdieping heeft een grote oppervlakte. Groot, groot, groot! Maar ook duur.

Vandaag heb ik deel 1a van de cursus volledig doorgenomen. Je weet nog wel: het laagste niveau. Het is echt nodig. Het zou zelfs goed zijn om dit deel nog eens door te nemen.

Graag wil ik iets delen over de accenten. Zoals een Duitser die (goed) Nederlands spreekt, niet kan verbergen dat hij Duitser is, zo ook kan een niet-Italiaan niet verbergen dat hij geen Italiaan is. Dat maakt het spreken met medebroeders van heel de wereld er niet eenvoudiger op. Het Italiaans van een Coreaan is anders dan de uitspraak van een Indiër. Een Portugees heeft het bijvoorbeeld moeilijk me de 'r' en de 's'. Zo zal ik ook 'mijn' uitspraak hebben, al probeer ik nog zo mijn best te doen om Italiaans Italiaans te leren spreken.

Mooie annecdote. Vrijdag werden we één voor één naar voren geroepen om ons attest te komen afhalen. 'Eric' wordt èridsj (è zoals in élève) en 'Haelvoet' wordt uitgesproken in vier lettergrepen: Ha-èl-vo-èt. Het scheelde niets, of ik was blijven zitten.

Morgenvroeg vertrek ik voor vier dagen naar Toscane, op bezoek bij een bevriend koppel, die daar iets gekocht hebben, en die me uitnodigden. Ik zie daar al maanden vol dankbaarheid naar uit. Daarom zal ik drie dagen niets op mijn blog plaatsen. Donderdagavond ben ik er terug.

zaterdag 20 september 2008

Ingangstest Italiaans universiteit

Om als niet-Italiaan student te kunnen worden van deze universiteit, moeten we een ingangstest Italiaans doen. Die wordt afgenomen door twee professoren, die hier Italiaans geven. Ik ben niet zeker of ik die test moest doen of niet, omdat ik vrije student ben. De decaan van theologie moet daarover beslissen. Ik heb hem deze week een zestal keren gezocht, maar hij was telkens niet hier.

Ik ben toch geweest, om te weten wat mijn werkelijk niveau is en om solidair te zijn met de andere studenten. We waren met een goeie dertig. Een uur schriftelijk, daarna een vijftal minuten mondeling. Voor de schriftelijke test is de norm 60 %. Ik haalde 68 %. Daarmee ben ik tevreden. De mondelinge test verliep vlot. Wat uitleggen vanwaar ik kom, wat mijn moedertaal is (hij had gedacht dat het Frans was), hoelang ik hier wens te blijven, wat ik wil studeren, wat ik na nieuwjaar zal doen en of ik denk de uitleg in de lessen en de teksten te begrijpen. Hij raadde mij aan om nog wat extra lessen te volgen. Wat de uitslag is van het mondeling gedeelte: dat zal ik pas vrijdag weten. We zullen zien.

vrijdag 19 september 2008

Arrivederci

Het eten was zeer lekker gisterenavond en overvloedig. Met dito wijn en digestiefje. En natuurlijk de onvermijdelijke gelati. Zeven soorten, teveel om van elk een schepje te nemen. Daarna werd er een uurtje gezongen. Een bekend Don Boscolied en dan liederen uit Congo, Spanje, India, China, Birma... Zalig, temeer omdat we af en toe konden meezingen.

Deze morgen verliep alles eenvoudig. Nog een laatste uurtje les. Hoe we ons best simpel uitdrukken, beter dan onze taalkennis te willen illustreren en dan toch door de mand te vallen. Voor de eucharistie ontving iedere student een certificaat met allemaal 8/10. En de inhoud van onze lessen op een afzonderlijk blad. De eucharistie was traditioneel met een trio voor de zang en één van hen speelde op het orgel. De hoofdverantwoordelijke van de universiteit ging voor en preekte in eenvoudig Italiaans, rustig uitgesproken, zodat we alles konden verstaan.

Daarna gaven ze een verfrissing: verschillende limonades, geen alcohol. En vele soorten lekkere hapjes, alweer in overvloed. Foto's, bedankingen, afscheid, wensen. We kregen allen nog een DVD: Concerto di Natale. Momenteel beluister ik die mooie gezangen, opgenomen in de prachtige Basilica di Santa Maria Maggiore te Rome.

Na het middageten viel de gemeenschap uit elkaar. Sommigen zijn al vertrokken naar een andere gemeenschap in Rome, al of niet van Don Bosco. Anderen moeten binnen de universiteit naar hun definitieve gemeenschap. Ik dus vanaf deze avond naar 'Don Bosco'. We zullen er met 65 zijn.

Nu heb ik 2,5 weken vakantie. Tijd om rustig deel 1a van de taalcursus af te werken (nog 1,5 hoofdstuk) en daarna ons eigen deel 1b nog eens door te nemen. En natuurlijk zal ik ook één en ander in Rome bezoeken. En wil ik ook rusten.

donderdag 18 september 2008

Zelfevaluatie van het taalbad Italiaans

Na een deugddoende wandeling en rustend in het gras op een heuvel, op de rug genietend van de zon (24-25 graden), heb ik gisteren mijn tussenevaluatie gemaakt na 3,5 weken taalbad Italiaans. Het bad is compleet: niet enkel in de lessen hoor en spreek ik Italiaans, maar ook de gebeden, de avondwoordjes van de oversten, de informatie, de gesprekken aan tafel, winkelen, de markt (elke dinsdag op 100 meter van hier), de drie telefoons die op mijn kamer binnen kwamen, alles, alles, alles is in het Italiaans. Anderen hier kunnen hun moedertaal spreken, want er zijn soortgenoten. Niemand die hier ook maar één woord Nederlands kent. Zelfs niet het woord 'frieten'. Als ze al een woord verstaan is het 'bier'. En zo is het goed: ik ben verplicht om Italiaans te leren verstaan en te spreken. Dat op zich is een heel goede methode. Een buitengewone kans. Een gunst, een geschenk. Ik ben daar zeer dankbaar om. Want zoals iemand schreef in een reactie: met de taal gaat een hele cultuur open. En de Italiaanse cultuur is bijzonder rijk!

Af en toe is het moeilijk geweest. Na een week de eerste stuntelige woordjes, halve zinnetjes... Het is weer eventjes kind zijn. En voortdurend gecorrigeerd worden. Maar ik pluk nu de vruchten van de studie, het trouw les volgen, overal aanwezig zijn waar ik verwacht wordt... Sommigen van de klas gingen er slordiger mee om. Vandaag kwamen er twee na de pauze een half uur (!) te laat (ze wonen alleibei ook hier in de universiteit), omdat ze naar de kapper geweest waren. De leraar verloor bijna zijn ogen, toen hij merkte wat er gebeurd was. Het is één voorbeeldje, zij het een heel duidelijk, van een mentaliteit. Maar de meesten hebben zeer ernstig gebruik gemaakt van de prachtige kans om Italiaans te leren.

Het Italiaans is een prachtige taal! Als je er wat in thuis bent, zingt ze gemakkelijk, de klinkers geven iets moois weer van het leven. 'Invisibili': vijf i's in één woord. En als dit woord gezegd wordt in combinatie met 'visibili', dan is de muziek volkomen: i visibili e gli invisibili: elf i's met één e tussen. Betekenis: de zichtbare dingen en de onzichtbare dingen, een fragment uit een psalm die we gisteren baden. Het is een goed voorbeeld om te tonen met hoe weinig letters Italianen veel kunnen zeggen. Het maakt hun taal prachtig, maar voor een leerling moeilijk, omdat ze ook nog eens heel snel spreken. Je moet buitengewoon aandachtig zijn om elke letter gehoord te hebben. Oefenen, oefenen, oefenen.

Vandaag hebben we nog 'eventjes' de conjunctief gezien. Voor de leraar is de test maar een moment. Het leren gaat gewoon door. Nog huiswerk tegen morgen: de condizionale presens omzetten in condizionale passato. Zo is het goed. Ik heb nu een grammaticaal kader om de taal goed op te nemen en te gebruiken. Ik weet echter dat ik slechts de eerste pasjes gezet heb voor een lange bergwandeling. Maar ik weet ook dat het uitzicht telkens mooier wordt, naarmate ik hoger geraak. En dat je een bergwandeling maar volhoudt, als je traag gaat. Anders raak je je adem kwijt. Ik heb nog meer dan drie maanden te gaan. Wat een kans! Wat een mooie berg, de Italiaans taal.

Vandaag heb ik de hoofdverantwoordelijke voor de cursussen Italiaans en in het bijzonder onze leraar oprecht bedankt. Uiteraard in het Italiaans.

Daarnet heb ik de overste geholpen onze eetzaal wat in karnavalsstemming te brengen. Met hoedjes, een servetje in de glazen... Want het is vandavond de laatste avond dat deze groep samen is. De cursussen Italiaans, Latijn en Grieks eindigen morgenmiddag. Daarna verhuizen er heel veel. Ik behoud mijn kamer, maar moet naar een andere gemeenschap: van die van Don Rua (eerste opvolger van Don Bosco), naar Don Bosco. Het kan niet mooier.

woensdag 17 september 2008

Eindrapport

Op 26 augustus voelde ik me als op 1 september, nog wel in een nieuwe school, in een ander land, in een taal die ik quasi niet kende... Je zou van minder nachtmerries zien lopen in je nachtdromen. Vandaag voel ik me als een leerling op het einde van het schooljaar, zo rond 25 juni, die naar school mag gaan om te horen hoe zijn leervorderingen er voor staan. En om te zien welk figuur hij zal slaan op de proclamatie.

De test duurde een uur. Was niet zo moeilijk. Maar je moest wel bij de pinken zijn. Toch nog enkele domme foutjes gemaakt. De leraar gaf nu ook toe dat er een tweetal zaakjes in de test zaten, die we niet gezien hadden.

Als ik alles samentel, heb ik 80 procent. Wel te verstaan tweede niveau... Er is nog een zeer lange weg af te leggen eer ik wat vlot Italiaans zal kunnen spreken. Geschreven teksten begrijpen lukt vrij vlot. En dat heb ik het meeste nodig: de cursussen die ik wil volgen, wil ik na de lessen grondig verwerken. Nu ben ik tevreden. Toch maar na ietsje meer dan 3 weken effectief les volgen.

Eén medeleerling heeft de test niet gemaakt: gewoon niet gekomen. Vreemd. Drie zijn niet eens komen kijken naar hun resultaten. Ook vreemd. Ook deze ervaringen zijn middelen om culturen te leren kennen. Raar, maar tussen de Koreaan en mij klikt het vrij goed en we zitten in dezelfde gemeenschap vanaf vrijdagavond tot 24 december. En nu... ga ik eens flink wandelen. En daar heb ik geen Italiaans voor nodig. Cioa! Salve!

dinsdag 16 september 2008

Voeten op de grond

Morgen hebben we onze finale test. Gisteren en vandaag heeft de leraar ons zoetjes met de voeten op de grond geplaatst. Alles wat we leerden, mooi in afzonderlijke blokjes, kwam deze twee dagen bij elkaar in praktische oefeningen. Hij wil ons duidelijk een spiegel voorhouden, zodat we een realistisch beeld hebben van onze vorderingen in de Italiaanse taal. Ik vind dat goed. Opnieuw een prima aanpak.

Op dit moment weet ik echt niet wat ik er moet van denken. Natuurlijk had ik niet de illusie na vier weken cursus de Italiaanse taal vlot meester te zijn. Maar ik zou momenteel niet weten wat ik waard ben op dat vlak. We zullen morgen zien. Er wordt vanavond alleszins hard gestudeerd, ook door mij. De laatste avond. Want de rest is correctie met remediëring, attesten, eucharistie, afscheid, feest (festa in het Italiaans) en verhuis. Maar daarover later meer.

En ja, België is in het buitenland nog voor iets anders zeer bekend. De Chinees zat opnieuw met mij aan tafel. Hij begon over een standbeeld, maar vond het woord niet. De gebarentaal deed opnieuw wonderen: het is natuurlijk ons aller Manneke Pis! Van de gebaren hoef ik dus geen tekening of filmpje te maken...

maandag 15 september 2008

Eten

Het is absoluut niet mijn eerste interesse: eten. Ik ben een alleseter, kan genieten van de lekkerste dingen, maar ben ook tevreden met het gewone, zelfs het sobere zoals in Taizé. Ooit ben ik geraakt geweest door getuigenissen van missionarissen en de toestanden in het Zuiden van de wereld. Eens - ik was reeds salesiaan - heb ik na zo'n avond beloofd: ik zal nooit meer klagen over het eten! Dit geeft een eigen vrijheid. Wat niet wil zeggen dat ik niet zou willen vertellen over het eten hier.

Stel je de eetzaal voor met plaats voor zo'n 70 mensen. Grote tafels staan rondom opgesteld, met in het midden plaats voor het eten. Buffet, altijd. 's Morgens is het ontbijt sober en altijd hetzelfde. 's Middags en 's avonds zijn er altijd drie gangen. Eerst worden de spijzen van de antipasta op het buffet geplaatst. Iedereen gaat zich bedienen. Dan wordt de rest in een hoekje geplaatst, en brengt men de hoofdschotel. Het dessert staat al vanaf het begin klaar. Iedereen gaat dus minstens driemaal naar het buffet. Het is een gaan en komen en telkens ontmoet je een andere medebroeder.

Het rare is dat al die medebroeders uit zoveel culturen de spijzen op een eigen wijze combineren. Leuk om zien. Ik zag iemand salade in zijn soepbord doen en daarop dan soep. Het fruit wordt al bij de antipasta gebruikt... Het is echt letterlijk zo: alles wordt met alles gemengd.

Ik vind het eten lekker, gezond en met voldoende afwisseling. Het lekkerste vind ik nog het fruit: schitterend en met een verse smaak, altijd even goed op punt: sappig genoeg en niet over tijd.

Je moet wel bij de pinken zijn: plots is alles weg. Zoals vanavond. Ik zat naast een Chinees en rechtover een Japannees. Praten, babbelen... De ene is in Heverlee (Leuven) geweest, de andere in Limmerick (Ierland), plaatsen die ik goed ken. Ze kennen onze Vlaamse missionarissen daar en vertellen dat graag. De Japanner en ik waren de laatsten voor het hoofdgerecht en toen we het dessert wilden halen: alles weg! Geen probleem: ons gesprek is zoveel belangrijker dan het dessert. In het buitenland kennen ze vooral onze katholieke universiteit van Leuven. Ik heb er vijf jaar gestudeerd. Dus de link is vlug gemaakt.

De koffie na het middageten wordt door alle salesianen (er zijn dus acht gemeenschappen) op één plaats genomen. Van die echt zwarte koffie, waar je twee vingerhoedjes van kan drinken. Ik doe mijn bekertje eerst half vol water, met dan wat koffie. En zonder melk (deze is er 's morgens wel). Het belangrijkste is echter dat je telkens weer andere medebroeders of andere bewoners ontmoet.

En woensdag hebben we onze laatste test. Geen examen, maar een test van een uur. Vooral de werkwoorden worden de echte kluif.

zaterdag 13 september 2008

Catacomben

Gisteren was ik heel moe. Na drie weken intense taalstudie... En het was drukkend weer. Gisterenavond heb ik mijn computer niet durven opstarten: onweer, donder, bliksem, stortregen. Maar vandaag is het weer even warm en momenteel is het zonnig met bewolking. Morgen en overmorgen krijgen we 22 graden. Onze leraar wacht al weken op dit frisser weer.

Deze voormiddag zijn we naar de catacombem van Sint-Calixtus geweest. Want er zijn 60 verschillende catacomben in Rome. Met alweer een uitzonderlijk goede gids. Veel uitleg voor we naar beneden gingen en ook ter plaatse prima gidsing. Beneden hebben we samen de eucharistie gevierd: de mis van de martelaren. De voorbeden waren vrij (spontaan dus) en bleven aan de ribben kleven. Daarna zijn we nog het oude kerkje (6° eeuw) Quo Vadis gaan bezoeken. Dat ligt op 1 kilometer van die catacomben.

Van de christenen vanaf 180 of ietsje eerder zijn zeer veel sporen bewaard. De catacomben zijn eigenlijk één grote catechese, veel meer met beelden dan met woorden. Prachtig gewoon. De eerste christelijke kunst. De goede herder, de vis, de duif met de vredestak, Jona en het monster, brood, de wijnkruiken, de ch en de ro (twee eerste letters van Christus), het kruis natuurlijk...

Vandaag neem ik een rustdag wat de studies betreft. Morgen er weer tegenaan. Tegen maandag moeten we onze eerste brief schrijven. Thema: een volwassen zoon is gaan samenwonen en antwoordt op een brief van zijn moeder, die gescheiden is van de vader. We hebben gisteren deze laatste brief in de les gelezen, ontleed...

donderdag 11 september 2008

Demarrage

Deze middag voelde ik me als een wielrenner, die met voorsprong alleen over de meet rijdt, na een gelukte demarrage. Stel je voor! We moesten gisteren zoals altijd oefeningen maken tegen vandaag. Maar ook tijdens de les krijgen we constant veel opdrachten: we worden actief aan het werk gezet. Deze voormiddag was ik voortdurend met sprongen voor de anderen. Dat komt omdat het deze keer oefeningen waren, waarbij de kennis van het Frans en het Latijn echt wel helpen. Voor onze Koreaan, de Libanees, de Indiërs, de Timorees, de Congolees en de Braziliaan waren het zeer moeilijke oefeningen, omdat ze geen vertrekkader hebben. Het gaf me een goed gevoel.

Voor de Koreaan bijvoorbeeld is het een zeer zware opgave om hier in Italië Italiaans te leren. Hij toonde ons in zijn presentatie de lettertekens van het Koreaans, een taal die nog maar 500 jaar oud is. Ze hebben veel meer klinkers (meer dan tien) en veel minder medeklinkers. Hij moet overschakelen op een nieuw alfabet, leven in een totaal andere cultuur... Hij heeft het momenteel lastig. We proberen hem met z'n allen te troosten en te steunen en te helpen waar we kunnen.

Ik voel me echter helemaal niet beter dan mijn medeleerlingen, wel integendeel. Hun geheugen werkt stukken beter dan het mijne, ze praten vlotter in het Italiaans, presenteren met meer technische vaardigheden, sommigen begrijpen beter de gesproken dialogen (CD-rom) van de eerste keer... Elkeen is sterker dan de anderen op één of ander punt. Want taal heeft enorm veel facetten.

En nog een toemaatje: gisteren kregen we de eerste keer frieten...

woensdag 10 september 2008

Gebaren en zang

We hebben een week geleden een heuse introductie gehad in de gebaren van de handen bij het spreken. De leraar legde met veel handgebaar (!) uit dat je een Italiaan kan doen zwijgen door zijn handen vast te binden. Anderhalf uur hebben we dan ook een veertigtal voorbeelden gekregen van gebaren die een duidelijke betekenis hebben. Met tekeningen, praktische oefeningen en al. De leraar heeft zich het meest geamuseerd. Hij beweegt overigens constant, gaat op de grond zitten, wiebelt... maar altijd elegant.

Tijdens twee andere lessen van telkens 60 minuten zijn we naar het taallaboratorium van de universiteit geweest. Technisch bijzonder goed ingericht! Daar moesten we de intonatie van Italianen nazeggen. Dit werd op band opgenomen en daarna konden we ons eigen Italiaans horen. Oeioei, wat ver van hun intonatie! En dan maar oefenen en corrigeren. Mij dunkt dat de Limburgers op dit punt een grote voorsprong hebben, maar ook zij moeten nog een lange weg afleggen, eer ze aan de 'zang' komen van de gesproken taal in het Italiaans.

De gebarenles eindigde wel komisch. De leraar was zo enthousiast over de gebaren van de Italianen, dat hij ons vijf minuten pauze gunde. Om dat te illustreren toonde hij zijn twee (!) handen met alle vingers wijd open. We kregen dus tien minuten pauze... Sindsdien vragen we op dezelfde manier af en toe 'vijf' minuten pauze...

Onze leraar vind ik echter wel zeer goed. Hij is op didactisch vlak echt zéér goed mee met zijn tijd. Ik leer ook veel van zijn didactiek! Ook heel creatief. Altijd verrassend. Luistert heel goed... Veel leraren in Vlaanderen zouden veel van hem kunnen leren.

dinsdag 9 september 2008

Mailprobleem opgelost!

Deze morgen om 9.20 uur heb ik een eerste mail kunnen versturen na de storing. Alles in orde dus! Dank aan iedereen die me geholpen heeft, op welke wijze dan ook! Ik hoop dat ik vandaag alle mails kan beantwoorden.

Om 14.15 uur schrijf ik dit erbij: ondertussen heb ik de meeste mails kunnen beantwoorden. Het probleem zat wel degelijk bij advalas, want alle advalvasgebruikers had hetzelfde obstakel. Advalvas heeft dus zelf alles moeten oplossen. Oef.

maandag 8 september 2008

35 jaar salesiaan

Twee medebroeders die veel meer van het internet weten dan ik, hebben hier op mijn computer geprobeerd mijn probleem om te lossen. Ze kunnen allebei mails versturen. Dus ligt het niet aan de instellingen op mijn computer, maar aan advalvas. Ik ga immers rechtstreeks naar het internet, naar 'advalvas.be'. Een bevriende persoon in Vlaanderen is bezig het probleem met advalvas op te lossen. Hij (ADG) houdt mij op de hoogte. Driemaal per dag probeer ik om te zien of het probleem opgelost is. Ik houd jullie op de hoogte.

Gisteren was het een studiedag. Ik ben namelijk een week geleden begonnen het boek van het eerste niveau Italiaans door te nemen. Er is een CD-rom bij, er zijn oefeningen, de grammatica wordt goed uitgelegd. Het is immers niet evident in het tweede niveau te zitten, zonder de meest eenvoudige zaken voldoende te beheersen. Van de acht lessen heb ik er nu 3,5 verwerkt. Tegen 6 oktober wil ik ze allemaal verwerken ( = 1a) en mijn niveau (= 1b) nog eens helemaal hernemen.

Ondertussen is het belangrijkste al gebeurd, namelijk drie dingen. Vooreerst durf ik al een mondje Italiaans spreken, met veel fouten en aarzelend, maar het gaat eigenlijk elke dag ietsje beter. Bovendien denk ik af en toe in het Italiaans, ook als ik alleen ben. Tenslotte is het bijna voorbij dat ik het Italiaans probeer te begrijpen vanuit de talen die ik reeds ken, vooral het Frans en het Latijn. Italiaans is een andere taal! Het geeft een goed gevoel dat deze drie fundamentele dingen ietsje-pietsje beginnen te gaan!

Vandaag is het 8 september, feest van Maria! De dag waarop Camiel Swertvagher (missionaris in Burundi-Ruanda-Oeganda) en ik onze eerste geloften hebben uitgesproken. Dat was in 1973. We zijn vandaag dus 35 jaar salesiaan. Mijn hart is met veel dankbaarheid vervuld: ik heb een bijzonder mooi geschenk gekregen van God. Wat een roeping! We hebben het feest in de kapel gevierd, tijdens de eucharistieviering van deze morgen. Het feest aan tafel volgt later deze week. Vanavond kan ik een beetje vieren met vier Vlaamse medebroeders. Twee medebroeders zijn met een camionette naar ons algemeen huis aan de andere kant van Rome gekomen, om een Vlaamse medebroeder en zijn pakken op te halen, die jaren gewerkt heeft voor de algemene econoom. Nu keert hij terug naar Vlaanderen, naar onze=mijn gemeenschap van Gent. De vierde is hier al enkele dagen (zie eerder). Over een half uurtje zijn ze hier.

zaterdag 6 september 2008

Ostia

Vooreerst moet ik melden dat ik voorlopig geen mails kan versturen. Ik ontvang ze wel en kan ze lezen, maar ik kan geen enkele mail versturen. Een specialist hier in huis zei me gisterenavond dat hij het zou oplossen in twee seconden. Maar na twintig minuten moest hij toegeven dat het niet lukte. Ik hoop zo snel mogelijk iemand te vinden, die me kan helpen. Als iemand me kan helpen, graag een mail. De tekst die verschijnt is deze: "Error connecting to mx1.advalvas.be. Check the hostname resolves, accepts incoming SMTP connections and is active."

Deze voormiddag zijn we naar Ostia geweest op zowat 35 kilometer van onze universiteit. Ostia was dé haven van de Romeinen, lang geleden. Daar stroomt de Tiber in de zee. Zeer veel goederen kwamen via Ostia naar Rome. De goederen werden daar overgeladen op kleinere schepen en met lastdieren stroomopwaarts tot in Rome getrokken. Voeding (vooral veel graan), wijn, specerijen, marmer, kunstschatten uit de veroverde gebieden...

Ostia is vrij goed bewaard, althans het grondniveau. Een professor Latijn van de universiteit gaf uitleg, werkelijk heel goed. Twee uur lang bezochten we de begraafplaats, de hoofdstraat, gewone huizen, de tempels, het forum met de 'bureau's', de wasplaats, de latrines, de baden en zoveel meer. Het is werkelijk heel groot. De mensen van toen kenden duidelijk géén privacy. Iedereen sliep in één ruimte, tot en met de slaven of bedienden. De baden waren gemeenschappelijk, alsook de toiletten (plaats voor zo'n 20-tal tegelijk).

Ostia is in de katholieke kerk bekend als de plaats waar de heilig Monica, de moeder van de heilige Augustinus, overleden is. Ze was er op reis. Ze werd eerst begraven in een kerk dichtbij, maar later overgebracht naar een kerk in Rome.

Voor de rest is dit weekend kalm. Ruimte voor wat siësta, het hopelijk oplossen van het e-mailprobleem en vooral het leren van de futuro of toekomstige tijd. Gelukkig is dat heel gemakkelijk. De eerste oefening op de futuro ligt alvast te wachten.

vrijdag 5 september 2008

Algemene overste op bezoek

Vandaag was het een mooie dag voor de salesianen aan onze salesiaanse universiteit hier te Rome. Officieel heet de universiteit van Don Bosco 'Università Pontificia Salesiana'. Maar wij korten dat altijd af met UPS. De eigenlijke baas is natuurlijk de opvolger van Don Bosco. Momenteel is dat een Mexicaan: Don Juan Chavez. Een heel waardevolle man! Hij legt altijd de juiste accenten, en met veel gemak. Zo komt het toch altijd over. Spiritueel heel hoogstaand.

Zijn verantwoordelijkheid voor de universiteit delegeert hij aan een medebroeder, zeker voor de dagelijkse beslommeringen. Vandaag beëindigde de vorige zijn ambtstermijn van zes jaar en werd een nieuwe aangesteld voor de zesjarige periode 2008 - 2014. Daarom was de algemeen overste hier, samen met de nummer twee of wat wij de vicaris noemen. Er waren nog enkele leden van de algemene raad aanwezig.

Alle salesianen die hier zijn, mochten meedoen in de eucharistieviering. Een gewone viering, maar wel heel betekenisvol. Een lange maar mooie preek. Ik begin veel te begrijpen, alhoewel niet alle nuances. Ik denk dat we met zowat 100 salesianen aanwezig waren.

Aan de feesttafel zelf was er geen plaats voor ons, gewone studenten, maar ook ons eten was feestelijk. Vooral de vijgen hebben met bekoord! Ook al komen ze na Pasen... En de taart was ook bijzonder lekker, zeker ook met likeur. En de grappa was er weer bij. Daarna ging het lezen van Italiaans precies wat vlotter.

Voor de eerste keer heb ik een langere wandeling kunnen maken, bijna twee uur. Samen met een Slovaak. Het was goed eens goed te bewegen. Na 17 uur is het bijzonder aangenaam aan het worden buiten.

donderdag 4 september 2008

38 voor 800 000

Begin deze week is nog een priester aangekomen, deze keer uit Brazilië. Een blok van een man. En zo spreekt hij ook. Vandaag had hij reeds zijn presentatie in de klas. Zeer interessant: hij leeft in een totaal andere culturele, economische en religieuze omgeving. Ik haal één deeltje uit de vele informatie die hij naar voren bracht. Voor de duidelijkheid: hij is geen salesiaan van Don Bosco, maar priester van het bisdom. Zo zijn er hier heel wat niet-salesianen: een man van een slotklooster in Irak, priesters van het bisdom, leken...

In zijn bisdom zijn 800 000 mensen en de bisschop beschikt over 38 priesters, terwijl in Brazilië 75 % van de bevolking katholiek is. Dus 38 priesters voor 600 000 katholieken, maar de katholieke kerk probeert alle inwoners te bereiken. Er is dus één priester voor 15 à 21 duizend mensen. Natuurlijk heeft het bisdom ook nood aan priesters die het bisdom mee organiseren in algemene structuren, organisaties... Dus is er voor het pastorale werk in het veld, dicht bij de mensen, één priester voor 20 à 25 duizend mensen.

Nota bene: de bisschop was gelukkig dat deze priester naar Rome wilde komen, om hier twee jaar te komen studeren. Prima dat ze ook daar kiezen voor een stevige vorming, studie, professionaliteit, actualisatie!

Natuurlijk zijn er ook daar vele leken die de kerk mee gestalte geven, religieuzen...

En deze middag botste ik bij toeval op alweer een Vlaming die hier twee weken zal zijn, een salesiaan-missionaris in Congo. En één van deze dagen begint het algemeen kapittel (dus op wereldniveau) van de zusters van Don Bosco. Hun algemeen huis is hier zeer dichtbij (te voet een kwartiertje). Er komen twee zusters van Don Bosco uit Vlaanderen naar hier. En zondag komen er nog twee salesianen van Don Bosco uit Vlaanderen naar Rome, om een medebroeder op te halen die veel jaren in ons algemeen huis hier te Rome (ver van hier): die medebroeder heeft vele pakken om naar Vlaanderen te brengen.

woensdag 3 september 2008

Dagelijks gebed

Een sabbatjaar is een geschenk van God. Ik heb eerder uitgelegd dat Hij het initiatief genomen heeft om mij een sabbatjaar te geven. Ik ben God heel dankbaar voor deze uitzonderlijke kans. Een sabbatjaar is zeker ook een jaar van gebed. Zoals de joodse 'sabbat' de dag van de Heer is, met Hem, voor Hem. Hoe ziet het gebed er hier uit, voor mij, op een gewone dag?

Om 7.20 uur ben ik in de kapel. Kort gebed en het boek van de getijden (psalmenboek) klaar steken. Want het is een hele opgave in een nieuw brevier thuis te komen. Om 7.30 uur stipt bidden we het mooie Mariagebed 'het Angelus', gevolgd door het morgengebed van het brevier. Rond 7.50 is dat gedaan. Dan volgt een stilte voor meditatie, gebed... Iets over 8.00 uur bidden we het Mariagebed van de congregatie, een toewijding aan Maria Hulp, de madonna van Don Bosco. Een echt salesiaans gebed dus. Dan trekken de priesters de albe aan en de stool en begint de eucharistie. Die is gedaan om 8.35 uur.

Als mijn lessen gedaan zijn, dus rond 16.30 uur, bid ik de rozenkrans, al wandelend, om tegelijk ook wat beweging te hebben. Ik heb hiervoor in Lourdes een nieuwe rozenkrans gekocht. Heel uitdrukkelijk bid ik dan voor de intenties die ik mee naar Rome heb genomen of die mij via mail of in de reacties op de blogspot toekomen. Of zorgen, uitdagingen... die tijdens de dag op mij afkomen. Dat duurt ongeveer 20 minuten.

Om 19.20 uur ben ik opnieuw in de kapel om me voor te bereiden op het avondgebed van het brevier. Ook dit gebed begint met het angelus. Dat eindigt rond 19.50 uur. Dan geeft iemand een avondwoordje, zoals het bij Don Bosco reeds de gewoonte was. Gisteren bijvoorbeeld kwam de studentenpastor van de universiteit uitleggen wat de pastoraal onder de studenten betekent en wat hij van de salesiaanse studenten verwacht. Dat duurt ongeveer 10 minuten.

Uiteraard beginnen en eindigen de drie maaltijden ook met een gebed.

In de kapel zijn we ondertussen met een 60-tal. Als we samen zingen, maakt dat een diepe indruk. De gebeden zijn klassiek, maar verzorgd en er zit een ziel in. Stilaan kan ik doorheen het Italiaans ook de diepte van de inhoud proeven. Natuurlijk herken ik de inhouden van ons Nederlands brevier, want overal ter wereld bidden katholieke priesters en religieuzen dezelfde psalmen. Het liefste zing ik mee, omdat er dan meer tijd is om de Italiaanse woorden te begrijpen, uit te spreken en te proeven. Soms is het een melodie die we in Vlaanderen ook zingen. Alleen de woorden zijn natuurlijk in het Italiaans.

Zidane en een gom

Gisteren moest ik pasfoto's hebben voor mijn inschrijving in de universiteit. Terwijl de fotograaf de foto's ontwikkelde, had ik wat tijd om rond te kijken. Als je in zijn winkel binnen komt, hangen natuurlijk de prijslijsten uit, heel opvallend. En daartussen twee grote foto's. Op de eerste geeft een scheidsrechter Zidane een rode kaart en stuurt Zidane van het veld. Op de tweede zie je vele handen de wereldbeker in de lucht steken.

Ik ging ook een winkeltje binnen om een gom te kopen, maar was vergeten in mijn woordenboek te kijken welk Italiaans woord daarvoor bestaat. Ik maar uitleggen, gebaren... De dame toonde mij een pen, palben en zelfs een prittoestelletje. Maar geen gom. Een andere dame in de winkel probeerde me te helpen in het Engels. Tevergeefs. Uiteindelijk begreep de winkelierster me toch. In het Italiaans is gom een 'gomma'...

maandag 1 september 2008

Acht jaren schilderen

De resultaten van de test zijn er. De leraar heeft grondig werk verricht. Hij helpt ons echt vooruit. Ik voel me als een groentje, dat met zijn cijfers naar zijn papa en mama gaat. Op de luistertest heb ik 67 %. Op de schrijftest moeten we onszelf quoteren. Ik kreeg 8 bemerkingen. Had ik wat beter opgelet bij het schrijven, dan zou het beter geweest zijn. Toch maar 33 %. Op grammatica 90 %. En één deel moeten we nog verbeteren, morgen in de les. Over het algemeen ben ik tevreden. Eén is mogen overgaan naar niveau drie. Van de anderen ben ik bij de drie besten. Het geeft me moed. En ja, ik heb mijn presentatie naar voren gebracht in de klas, vandaag, dus mondeling, zeg maar een spreekbeurt. De bedoeling was om vijf minuten aan het woord te zijn, maar het werden er dertig. Ik heb hen gesproken over het antwoord op deze vraag: "Hoeveel regeringen zijn er in België?" Aan de vele reacties te horen, hebben ze me echt begrepen. Maar stuntelig Italiaans was het! Het is echter bijzonder goed dat de leraar ons veel doet spreken, debatteren, samen oefeningen maken met twee of drie...

In het verslag van gisteren staat natuurlijk ook veel niet vermeld. Een goed gevulde daguitstap in Rome levert zoveel indrukken op... Toch wil ik nog eens terugkomen op één element, dat me vandaag in het hoofd blijft achtervolgen. In dat fameus Mariabedevaartsoord zijn vele mooie schilderijen aangebracht, uiteraard met Maria als centrale figuur. De koepel van het koor, de muur boven het tabernakel, heel het plafond, de muur van de achtergevel, kortom een enorme oppervlakte, zijn geschilderd door één salesiaan van Don Bosco, afkomstig uit de streek van Don Bosco, uit Piëmonte dus. Ongelooflijk wat een arbeid die mens verricht heeft! En vaak boven zijn hoofd, staande, de nek achterover... Altijd naar boven en beneden. En de mensen moeten het van op de vloer kunnen bewonderen, terwijl hij er met zijn neus op zit.

Gisteren begon ik het levensverhaal van Michelangelo te lezen. Gestorven in Rome. Ik dacht: dit moet ik in Rome lezen. Maar veronderstel niet teveel: ik het lees het in het Nederlands.

Vanavond kondigde de directeur de tweede uitstap aan, naar Ostia. Ik ga uiteraard mee.